Posted by CS. Dal on Feb 3, 2010
Mang pau in Globalisation a cih leitung bup gam khat bang in suak ta tak in sum zon, van lei theih na, ut na mun pepeuh ah suak ta tak in teng in na sep theih na cih bul phuh pen America gam pan hong ki pan khia ma sa hi. Pawl khat te in American dan (Americanisation) bang ci liang uh hi. Hi bang in suak ta tak in ki zop ki kawm na, sum lei sum zuak na, leh na sep na te pen a bei sa hun lam in ei Asia gam te leh gam khang to nai lo te pawl in dik sa het lo in ki tha pia lo hi. Bang hang hiam cih leh ei gam sung thu le la te hong van nop man leh hong nawng kai sak nop man hi ci in ki mu zaw hi. A suak ta gam a hi, ni tum na gam lian pi te in a hih leh tha pia in a hih zawh nang han ciam uhhi. geeltui

A hi zong kum 2000 khit a ki pan ni tum na lam gam lian te muh na damdam in hong ki khel pian ta hi. Economic lam ah mipil leh a ki zahtak mahmah a hi Professor Paul Samuelson in hih bang in suak ta tak in na sep theih na, gam khat leh khat ki kawm na pen USA gam a ding in hoih lo zaw hi. USA gam mi te a ding in sup na piang sak zaw hi ci in gen hi. A hang in mun dang gam dang tuam tuam pan USA ah na sem ding in mi tampi tak ki pai a, a gam mi te na sep na mun te ah kha sum tawm zaw tawh sem a hih man in, inn teek US gam mi te a ding na sep pen tawm sak tuam hi. Prof Paul Samuelson pen a tung lam in suakta tak in sum zon na pen a tha pia mahmah mi khat hi.

Tua ban ah company lian pipi te in, US gam sung ah company koih in van a bawl uh sang gam khang to thak a hi India, Sen gam cih te bang ah company koih in van bawl le uh sum tawm bei zaw lai hi. Tua a hih man in company tampi tak US gam sung lian sang in mun dang gam dang ah company te koih zaw a hih man in, US gam mi te na sep tawm sak tuam hi. Hi bang teng tawh suak ta tak in nasep theih na, sum zuak theih na, khualzin theih na pen a deih a tam mah bang in a deih lo zong tam mahmah hi.


Tu ma kum 2007 ni tum na gam lam ah sum le paai hamsat na lian pi hong tung ciang, hih globalisation hang hi a ci pawl khat zong om hi. Tua hi a, economic lam mipil pawl khat te in, hih globalisation a deih a hi, ni tum na gam lian te in sup lawh zaw in ni suah na gam te in ham phat na ngah zaw hi ci in gen uh hi. A pha deuh in India leh Sen in phat tuam na ngah pen hi ci uh hi. Sen gam ah company tam pi tak om in mipi te zong nasep ding tampi tak hong nei tuam uh hi. Sen kum pi in zong khauh tak in sum zuak na leh na sep na te uk a hih man in a khan toh na te uh kip zaw hi a ci zong pawl khat om leu leu hi.


Switzerland gam tung lam a hi Davos a cih na khua ah leitung mihau leh makai pi teng kum sim January kha sim in kum cin ki khop na nei den uhhi. Tua pen mang pau in Davos World Economic Forum ci uhhi. Tu kum a ki muh na ah, a pha deuh in a bei sa kum 2007-2008 ki kal sum hamsat na leh na sep ham sat na vai a bul pi in ki kum uh hi. Tua ban ah globalisation vai zong ki lim kup mahmah uh hi. Suak ta tak in gam gi om lo in nasem, sum bawl, khualzin na te pen ni dang zah in sep huai maw sep huai lo cih te phial zong ki kum hi. A ki leh bulh in ni dang in globalisation a deih het lo a hi, Sen gam te pawl globalisation pen tha pia kik zaw sawp uh hi ci hi. Bang hang hiam cih leh Sen te tu ni hi zah in a khan toh theih na uh pen gam dang mi hau tampi tak in a mau gam ah sum a va bawl man leh a mau gam a ki bawl puan leh set van tuamtuam te suak ta tak in gam dang mun dang ah a zuak theih man uh a hih man hi.


Thu khat ah 2007-2008 ki kal sum ham sat sung in Sen gam bang in tua zah in ham sat na thuak khol lo a hih man in, Sen te ki uk zia zong tu hun kum za lom 21 a ding in a hoih zaw hi phial hiam ci uh hi. A hi zong mi mal suah tat na leh company te kumpi uk na om lo in suak ta tak in na sep theih na, sum zon theih na kan a hoih zaw ding tu ni ciang ki mu nai lo hi. Tua a hih man in, suah ta tak in sum zon na, na sep na leh khual zin na te a tha hat kik theih na ding leh sum leh paai ham sat na te mai lam ah a tuak khak non loh na ding koi ci kal suan ding cih a han ciam san mahmah lai tak hi.


Et kak: How the bottom fell out of 'old' Davos by Gideon Rachman (Financial Times) leh Globalisation and its critics by Clive Crook (deputy editor of the Economist)
 
Posted by CS. Dal on January 12, 2010
Zu kham bangin khat vei tuk suk kik leuleu. Bang zah vei tuk/puk khin cih sim zo nawn lo. Tho to pai ding hanciam kik veve sam. A hi zong lam et na tam nei tuan sam lo. Khua mial lua lampi ding mu thei mahmah lo. Kal nih khawng a hoi phei leh sing khat sui kha in tuk suk leuleu. Heh bang suak, bang hang heh cih lah, heh na ding bel om thei lo. Kam sia cih ding a lah cih theih lian ding hi tuan sam lo. Tawm vei sung bang leilak ah a tuk na mun ah lum suak. Kam sia mah sing maw kei pha deuh ci in a mah leh amah kha siat bang hong suak. geeltui

Bangbang hi ta leh thoh loh pha mawh. Hi ci om suak mawk leng bang ci ding cih thei lo cih ngaih sut na tawh khat vei hong tho leu leu. Hong pai thei sam, a hi zong koi lam pai, koi lai mun tung cih zong tel mel lo, pai phei luamluam thei sam. Kal sawm nih bang hong hoi phei dang dang, zukham pai thei lo bang in. A pai suak thei ding in ki ngaih sun. A sawt lo in a taklam khe in lei nip khat hong sik kha, a vei lam khe la kik man nawn lo in, kal hong suan suak kha ahih man in kua hawm sung khat ah hong kia suk mawk. Sing khuah maw suang tum maw thei lo, a lu a khe leh a pum pi te tat suk kha gawp, na sa lua. Liam gawp leh kilawm, si luang maw thei lo, mu thei lo. Na sa lua. Kap ding lah hi lian sam lo, a mah guak, tangval pi to,ci kik sam. Zong tuah sia na lawmlawm mah ee.

Cih na ding thei lo, guam pan koi ci kah toh ding cih lah thei lo, bang mah mu thei tuan lo. Khat khit khat tuah sia toto maw. Tun guam sung khat ah tung ta. Kam siat ciang a vek in tuahsia gai cih dan tawh kibang. Tha tang zong nei nawn lo, gilkial tawh bang tawh. Khat vei ngaih sun pha lai, bang hang zong pai khia peuh mah se kai hia le, inn ah om hit hiat ta hoh leng. Hi zah liang in gen theih thuaksam lo ding hi veng. Tu bang hun hi leh lupna tung ah nuam tak in mangman thei mah ding hiveng ci in, nidang aa inn ah a om lai thu te bang ngaihsun man zezen. Nidang a hanciam na te, gualzawh na te leh, lungtup na te bang hi mawk? Khuavak ngak in guam sung ah nat leh sat teng tawh lumsuak mai ning ci in, a ngaihsut laitak.


A sawt het lo in, huih hong nung hiauhiau. Hong hat tetek pian, a muh theih lian loh hang, vantung ah zong meivom te leng ziahziah leh ki lawm. Khua dam sa semsem. A sawt het lo in, van hong ging ziahziah leh, guah mal khat mal nih hong zu suk. Nu vaw lai lai aw, thuak zo nawn di kai hiam oo, thuah lah khin peuh mah ingei, a si lo bek hi ing ei. Sialpi guah thuak in thuak. Akno tui kia ci ding maw, zusa no vok an kuang ah kia ci ding maw. Gial hong kia ziahziah, a lung tang tung khawng hong kha suk. Kek kia. Huih pi nung. Leitung ah apiang thei, a hi thei na khem peuh in a mah a ding in a sia pen abawl tawh kibang liang.


A kim a pam ah gamsa te ham in, tau ziahziah. A om na gammang tulak khat a hih lam telpan. Lai lai mawk aw ei. Sahang, sapi gil kial te hong pai leh, a an ding un, em sa kai ve maw cih teng tawh, bang mah lam et na om loh na lak pan, lungkiat na hell aa kiat bang lian. Hell sung tung leng nop tuak zaw phial leh ki lawm.


Cik ciang dong huih pi leh guah hong zu lai ding, khua vak mu kha ding maw. Nungta lai ding maw, hih lai mun ah sisuak ding cih zong ngaihsun zo nawn lo, khua dam sa lua ling keuhkeuh. A nat na teng zong phawk na ding tha tang nei zo nawn lo. A mit hong gau gawp. A sawt lo in, bang mah za nawn lo. Khuamial sung pan khim leh dai in a mah hong tuam cip suk khin ta.